Categorieën
commonsLab Den Haag

wat is ‘commoning’?

Als mensen op eigen initiatief samen iets organiseren en beheren dan heet dat commoning. Economen als Kate Raworth (van de Doughnut Economy) en nobelprijswinnaar Elinor Ostrom stellen dat de commonsbenadering een cruciale rol moet spelen bij de ontwikkeling van economie en stad. Hoe doen we dat in Den Haag?

Wat is een common?

(Bron: http://new-commons.blogspot.be/p/wat-is-een-common.html)

Waarom zou je een common creëren?  Omdat het geheel bijna altijd meer is dan de som van de delen. Als je elk apart gaat vissen in een meer, zal het meer snel zijn leeggevist. Als je met elkaar afspreekt hoeveel elk mag vissen, is het een eindeloze bron van voedsel.

Hoe werkt het?  Een common wordt gecreëerd zodra je samen met enkele anderen een stukje van de wereld afbakent en daarvoor zelf nieuwe spelregels afspreekt. Dat stukje kan bijvoorbeeld een boerderij zijn, of een natuurgebied of een visvijver. Maar evengoed een digitale encyclopedie zoals Wikipedia. Eender wat zolang het geheel maar meer is dan de som van de delen. Om ervoor te zorgen dat er kan worden samengewerkt zijn spelregels nodig. De spelregels leggen de rechten en de plichten van de gebruikers van de common vast. Rechten zoals wie toegang krijgt, wie wanneer en hoeveel mag oogsten en wie welke rollen mag opnemen; plichten zoals het doen van herstellingen en het  sanctioneren van inbreuken tegen de spelregels.

Wat is een common? 
Een common is een platform om samen dingen te doen. Een common is niet zomaar een encyclopedie, een windmolen of een boerderij, maar eentje waarvan je samen bepaalt hoe die tot stand komt, hoe die eruitziet en waar die voor dient. Het gaat dus om mensen die door middel van goede afspraken samen iets beheren. Alledrie die elementen zijn even cruciaal. Het is de combinatie ervan die zorgt dat het geheel meer is dan de som van de delen.


Wat zijn de voordelen van commons?  Waarom hebben we commons nodig als we al markten en overheden hebben om spelregels voor samenwerking vast te leggen? Het speciale aan een common is dat die niet van buitenuit georganiseerd wordt. Een common is een soort eilandje dat je maakt. Je bepaalt er zelf wat er gebeurt, waarom, hoe en met wie. De spelregels worden gemaakt, gevolgd en afgedwongen door de gebruikers van de common zelf. Dat heeft enkele belangrijke voordelen tegenover markt en staat:

  1. Autonomie:  Commons geven ons weer controle over onze leefwereld in een tijd waarin de spelregels voor ons dagelijkse leven enkel nog lijken te worden bepaald op de G8, de financiële markten of in Europa. Het bevestigt ons opnieuw in onze menselijke waardigheid omdat we niet hoeven te leven in functie van de structuren, maar de structuren er zijn voor ons. Ook al is de stroom uit je eigen windmolen misschien wat duurder, of moet je ’s nachts opstaan om te waken of ie’t houdt in de storm, het is tenminste jouw stroom waarvan jij hebt bepaalt hoe die is opgewekt, waarvoor die wordt gebruikt en wat er gebeurt met de winst.
  2. Subsidiariteit: Een tweede voordeel is dat de gebruikers van de common zelf het meeste informatie hebben over de specifieke lokale context en die context ook van dag tot dag kunnen opvolgen terwijl ze ervan gebruikmaken. We kennen allemaal de blinde vlekken van de financiële markten die geen rekening houden met negatieve externaliteiten zoals psychologische – en milieukosten en de logheid van overheden die politieke koehandel drijven vaak niet gehinderd door diepe kennis van zaken. Doordat in een common de gebruikers zelf de regelgevers zijn, worden de beslissingen genomen op dat niveau dat daar het best geschikt voor is.
  3. Duurzaamheid: Een derde voordeel van het samenvallen van gebruikers en regelgevers is dat de gebruikers intrinsiek gemotiveerd zijn en externe regelgevers niet. Voor de gebruikers is het doel van de spelregels niets anders dan het in stand houden van de common zelf. Overheden en marktpartijen zijn niet intrinsiek maar extrinsiek gemotiveerd: het behalen van stemmen of het maximaliseren van de winst.

Wat zijn de valkuilen?  Iedereen kan een common creëren. Omdat het op zichzelf draait, is er eigenlijk maar één enkele voorwaarde, nl. dat het zichzelf in stand houdt. Dat is niet altijd eenvoudig. De ervaring heeft geleerd dat:

  1. de regels zo ontworpen moeten zijn dat iedereen baat blijft hebben bij het onderhouden van de common. Het geheel is meer dan de som van de delen, maar als sommigen zo weinig krijgen dat ze er apart meer uit zouden kunnen halen, loopt de common het risico om uit elkaar te vallen. Rechten en de plichten moeten dus evenwichtig verdeeld worden. 
  2. de gebruikers er zelf op moeten toezien dat de regels worden gerespecteerd, want spelregels hebben weinig zin als toch niemand ze volgt. 
  3. als de omgeving verandert, de regels mee moeten kunnen veranderen. Hoe goed een regel ook is, als die niet gewijzigd kan worden is er geen ruimte voor groei.  

Één reactie op “wat is ‘commoning’?”

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *